«Η Κερύνεια έκλεβε την παράσταση… Όποιος έπιανε τον σταυρό έπαιρνε πέντε λίρες»

Της Χάρις Βωβού  06/01/2022

Τα Θεοφάνεια στην Κερύνεια ήταν μια γιορτή. Οι Κερυνειώτες έβαζαν τα καλά τους και ετοιμάζονταν να γιορτάσουν τη μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας, τα Άγια Θεοφάνεια στην πατρίδα τους.

Το νερό αγιασμένο μετά τη ρίψη του Σταυρού δίνει την ευλογία στους ναυτικούς και στους ψαράδες να βάλουν πλώρη για ήσυχες θάλασσες και ασφαλή ταξίδια, αλλά και στην οικονομία του τόπου για μια νέα προσοδοφόρα τουριστική περίοδο. Άλλωστε, ο αγιασμός των υδάτων συμβολίζει την καθαριότητα των πάντων, ενώ ακόμη και από την Αρχαία Ελλάδα η θάλασσα έχει συμβολικό χαρακτήρα στην κάθαρση καταστάσεων και αντικειμένων.

Μια κάθαρση που ακόμα και σήμερα αποζητούν οι πρόσφυγες από την Κερύνεια, οι οποίοι ευελπιστούν να απελευθερωθεί η κατεχόμενη πόλη τους που στέκει αγέρωχη ανάμεσα στους εισβολείς. Που παρά την τωρινή κατάσταση, είναι πάντα πρόσχαροι να ξαναθυμηθούν τα παλιά και να μάθουν σε εμάς τους νεότερους, αξέχαστες στιγμές θαλπωρής και ξεγνοιασιάς.

Ο REPORTER επικοινώνησε με δύο Κερυνειώτες συνταξιούχους εκπαιδευτικούς, την κα Άννα Νεοφύτου και τον κ. Ιωάννη Γαλακτίου, αλλά και με τον προσωπικό γραμματέα και οδηγό του Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανού έως το 1974, Χριστόδουλο Παχουλίδη.

«Κάθε χρόνο την ημέρα των Θεοφανείων η Κερύνεια πλημμύριζε από τον κόσμο, καθώς ήταν μια παραδοσιακή, όμορφη πόλη κοντά στη Λευκωσία», θυμάται με περηφάνεια ο κ. Παχουλίδης. «Έρχονταν η μισή Λευκωσία και ο Μητροπολίτης, ο αείμνηστος Κυπριανός. Γέμιζε ο περίχωρος της Εκκλησίας, ενώ κάθε χρόνο έρχονταν και ο εκάστοτε Πρέσβης της Ελλάδας». Όπως εξηγεί, το πλήθος ήταν τόσο πολύ που γέμιζαν οι πλατείες και οι γύρω δρόμοι, στολισμένοι με τα κυκλάμινα, τα λουλούδια και τους καταπράσινους κάμπους. Μάλιστα, ο κόσμος συνδύαζε να διανυκτερεύσει και στα τουριστικά καταλύματα της Κερύνειας, ανήμερα αυτής της τόσο σημαντικής αργίας.

Η ιερή πομπή κατευθύνονταν από την Εκκλησία του Αρχαγγέλου στην Κάτω Κερύνεια, στην οποία λειτουργούσε ο πάτερ Αλέξανδρος Καραμαλάκης έως το 1972 προς το λιμανάκι της πόλης, θυμάται ο κ. Παχουλίδης. «Όποιος έπιανε τον σταυρό έπαιρνε ως φιλοδώρημα πέντε λίρες από την δεκαετία του 1950 έως το 1974, ενώ σε όσους βουτούσαν χαρίζονταν στον καθένα ένας Σταυρός».

Μνήμες από την ημέρα των Φώτων ανέσυρε από το μυαλό του και ο κ. Γαλακτίου, ο οποίος θυμάται τις όμορφες οικογενειακές στιγμές που έζησε ως έφηβος τότε στην αγαπημένη του πόλη.

«Τα Άγια Θεοφάνια ήταν από ανέκαθεν μια πολύ σημαντική γιορτή για την Κερύνεια. Κάτι πιο πολύ από Θρησκευτική γιορτή. Πολλοί Κερυνειώτες ζούσαν από τη θάλασσα. Βαθιά θρησκευόμενοι, περίμεναν, ο Αγιασμός των υδάτων να γαληνέψει τις άγριες τραμουντάνες. Ειδικά για το λιμάνι που περνούσε ένα είδος χειμέριας νάρκης ήταν μια αναλαμπή, ένα σκίρτημα. Κυριολεκτικά το λιμάνι έκλεβε την παράσταση. Τα μπαλκόνια κατάμεστα. Το μπαλκόνι του θείου Μιχάλη και της θείας Θεοφάνας που γιόρταζε, γιόμιζε από νωρίς καθώς η θεία άφηνε ανοιχτό το σπίτι με το τραπέζι γεμάτο κεραστικά», θυμάται με νοσταλγία για τον τόπο που μεγάλωσε και αγαπά ο κ. Γαλακτίου.

Κειμήλιο αποτελούν οι παρακάτω φωτογραφίες που διαθέτει στο πολύτιμο, ιστορικό αρχείο του ο κ. Γαλακτίου, στις οποίες απεικονίζεται ο κόσμος που έχει κατακλύσει την πλατεία μπροστά στην Ακτή Κανάρη και παρακολουθεί με κατάνυξη. Οι φωτογραφίες του αξέχαστου Κώστα Ι. Καζηνιέρη μας οδηγούν νοερά στην Κερύνεια του 1949, 1964 και 1968, υπογραμμίζει.

«Ανήμερα των Φώτων είχα δει την πιο ωραία ανατολή του ήλιου»

Με την σειρά της η κα Νεοφύτου μας μεταφέρει όπως είχε ζήσει και θυμάται την εορτή της 6ης Ιανουαρίου, μιας γιορτής που κατέκλυζε το λιμάνι από καλοντυμένους ανθρώπους και γενναίους νεαρούς, για να τιμήσουν τα Φώτα και να φωτιστούν και αυτοί με τη σειρά τους για το νέο έτος, όταν κατοικούσε με την οικογένειά της, τους φίλους της και τους συμπολίτες της ανέμελα την πόλη της, τα ελεύθερα χρόνια πριν την τουρκική εισβολή.

«Ήταν μια μεγάλη γιορτή ιδιαίτερα για την Κερύνεια», τονίζει η κα Νεοφύτου. «Ο Σταυρός ρίχνονταν στη θάλασσα με μεγάλη επισημότητα. Ήταν η πιο επίσημη γιορτή». Ο Δεσπότης, οι κάτοικοι της Κερύνειας και κάτοικοι από άλλα χωριά της Επαρχίας έδιναν το παρόν αυτή την ημέρα κάθε χρόνο, προσθέτει. «Μετά τη λειτουργία πραγματοποιούνταν ιερή πομπή. Μπροστά πήγαιναν τα εξαπτέρυγα και πίσω ακολουθούσε ο Δεσπότης. Από τα σκαλοπάτια της Εκκλησίας του Αρχαγγέλου κατέβαιναν στα σκαλοπάτια της αποβάθρας στο γραφικό λιμάνι της Κερύνειας, ιερείς, επίσημοι και οι γενναίοι νεαροί κολυμβητές».

Αυτοί που έπιαναν το Σταυρό συχνά ήταν ο Μιχαήλ Καρκάνιας, ο Ανδρέας Τουμανής γνωστός ως «Πατέρας» ή «Πάκος» και ο Ανδρέας Βόγγου. Ήταν άνθρωποι της θάλασσας, είτε ψαράδες είτε κάτοικοι του παραθαλάσσιου οικισμού, γυμνασμένοι που αψηφούσαν το κρύο και βουτούσαν στα τότε κρυστάλλινα νερά του γραφικού λιμανιού.

«Μόλις έψελνε ο ιερέας το εν Ιορδάνη, έριχνε τον Σταυρό και ευλογούσε το νερό, τα καράβια σφύριζαν, ενώ την τρίτη φορά που έριχνε τον Σταυρό, όποιος τον έπιανε ήταν ο ευλογημένος, ο τυχερός και έπαιρνε μια συμβολική αμοιβή από τον ιερέα. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν η τιμή που λάμβανε και η εκτίμηση του κόσμου. Στόχος ήταν να μην χαθεί ο Σταυρός».

Όπως εξηγεί η κα Νεοφύτου, τα καράβια σφύριζαν γιατί πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο διώχνουν μακριά το κακό το πνεύμα και οι ναυτικοί ένιωθαν ότι θα ταξίδευαν με ασφάλεια. Μάλιστα, συμπληρώνει, από τα πανάρχαια χρόνια θεοποίησαν το υγρό στοιχείο της θάλασσας, καθώς αποτελούσε πηγή επιβίωσης των κατοίκων, με τα ψάρια, το αλάτι και το εμπόριο που βελτίωνε την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Κάτοικοι οι οποίοι διατηρούσαν αδιαπραγμάτευτες κάποιες ηθικές αξίες. Μια από αυτές ήταν τα κορίτσια της εποχής να μην συναναστρέφονται με τα αγόρια. Ούτε στα κάλαντα, αλλά και ούτε την ημέρα των Θεοφανείων. Για τα κορίτσια τότε, όπως εξηγεί η κα Νεοφύτου, η βόλτα τους ήταν η Εκκλησία, καθώς και η βόλτα στο λιμανάκι. Ωστόσο, ανήμερα των Φώτων οι κοπέλες «δεν ανακατεύονταν με τους άντρες», αλλά παρακολουθούσαν την ρίψη του Σταυρού από την τρυπητή, ένα μέρος σαν θεωρείο. Λέγονταν δε ότι «όποιος το περνούσε θα γινόταν Κερυνειώτης».

Η κα Νεοφύτου θυμάται ανήμερα των Φώτων το 1962 μια εικόνα που της έχει μείνει μέχρι σήμερα χαραγμένη στο μυαλό και την καρδιά της. «Δεν θα ξεχάσω όταν ήμουν 6η Γυμνασίου μετά τον καλό λόγο, κατεβήκαμε στο λιμάνι και είδα την πιο ωραία ανατολή του ήλιου, να βγαίνει από τη θάλασσα, ήταν κάτι υπέροχο που δεν το έχω ξαναδεί».

Φωτογραφίες του Κώστα Ι. Καζηνιέρη