Ιστορική απόδραση 16 αγωνιστών της ΕΟΚΑ από το Κάστρο της Κερύνειας

Κάστρο της Κερύνειας

Το Κάστρο της Κερύνειας ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια και κτίστηκε με σκοπό την αντιμετώπιση των αραβικών επιδρομών, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα από τους Φράγκους και τους Ενετούς. Κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ η βρετανική αποικιακή διοίκηση το χρησιμοποίησε ως φυλακή κρατουμένων. Από τον Ιούλιο του 1955 ο Βρετανός Κυβερνήτης Robert Armitage εξέδωσε Διάταγμα με το οποίο οριζόταν η κράτηση προσώπων χωρίς δίκη, με σκοπό την καταστολή του κυπριακού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος.

Ωστόσο, τη νύχτα της 23^ης Σεπτεμβρίου 1955 πραγματοποιήθηκε η απόδραση 16 πολιτικών κρατουμένων από το Φρούριο της Κερύνειας. Ήταν οι Μάρκος Δράκος, Λάμπρος Καυκαλλίδης, Μιχαλάκης Ρωσσίδης, Λεύκιος Ροδοσθένους, Πέτρος Στυλιανού, Πέτρος Παπαϊωάννου, Ευάγγελος Ευαγγελάκης, Χριστάκης Ελευθερίου, Κωνσταντίνος Λοΐζου, Στέλιος Σιάμισης, Χαρίλαος Ξενοφώντος, Παύλος Νικήτας, Ανδρέας Πολυβίου, Παναγιώτης Παπαναστασίου, Δήμος Βρυωνίδης, Μίκης Φυρίλλας. Όπως αναφέρει σχετικά, ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας-Διγενής στο Χρονικόν Αγώνος:

«Το καταστρωθέν σχέδιον ήτο το ακόλουθον: Να κόψουν τα σίδερα του παραθύρου του θαλάμου εις όν διέμενον. Επειδή το παράθυρον ευρίσκετο εις μέγα ύψος θα εχρησιμοποίουν ως σχοινί τα σινδόνια των, διά την κάθοδον. Προς κάλυψιν της καθόδου των, δεδομένου ότι αύτη θα διήρκει αρκετόν χρόνον, και θα εδημιουργείτο σχετικός θόρυβος, οι κρατούμενοι απεφάσισαν να οργανώσουν εορτήν με χορούς και τραγούδια προκαλούντες ούτω δι’ αυτών την προσοχήν των φρουρών. Πράγματι το σχέδιον επέτυχε. Πρώτος κατήλθε ο Πέτρος Παπαϊωάννου ζυγίζων 100 κιλά, ίνα δοκιμασθή η αντοχή του σχοινιού, ακολούθως δε κατήλθον όλοι οι αγωνισταί άνευ απευκταίου. Επειδή η απόδρασις επεταχύνθη κατά μίαν ημέραν εν άγνοια εμού και του υπευθύνου Λευκωσίας, ουδείς ευρίσκετο προς παραλαβήν των εις το συμφωνηθέν μέρος, και εκινήθησαν προς το έναντι τού Φρουρίου Τουρκικόν νεκροταφείον. Τούς αντελήφθη όμως ό Τούρκος φύλαξ. Εκεί διεχωρίσθησαν εις δύο ομάδας. Ή μία ομάς, εξ οκτώ κατηυθύνθη προς Πενταδάκτυλον. Εκ τούτων οι Α. Καυκαλλίδης, Χαρίλαος Ξενοφώντος και Ευάγγελος Ευαγγελάκης κατώρθωσαν να φθάσουν κατόπιν πολλών περιπετειών εις Λευκωσίαν και να έλθουν εις επαφήν μετ’ εμού […] Η ετέρα ομάς εξ οκτώ αγωνιστών απέστειλε τους Πέτρον Στυλιανού και Μιχαλάκην Ρωσσίδην εις την Κυρήνειαν προς εξεύρεσιν αυτοκινήτων ίνα απομακρυνθούν. Μετά παρέλευσιν ολίγων λεπτών ολόκληρον το Φρούριον εφωτίσθη και προβολείς διηρεύνων τους πέριξ χώρους. Η απόδρασις είχε γίνει αντιληπτή, αμέσως δε στρατιωτικά αυτοκίνητα διέσχιζον τας οδούς με ιλιγγιώδη ταχύτητα».

Τελικά, από τους 16 πολιτικούς κρατούμενους συνελήφθησαν οι 7, ενώ οι άλλοι 9 κατόρθωσαν να διαφύγουν και να ενωθούν με αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Η απόδραση των 16 από το Κάστρο της Κερύνειας είχε ως συνέπεια τη δημιουργία συγκροτημένων στρατοπέδων συγκέντρωσης από την αποικιακή διοίκηση, στην Κοκκινοτριμιθιά, στην Πύλα και σε άλλες περιοχές του νησιού, με σκοπό τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των συνεχώς αυξανόμενων σε αριθμό πολιτικών κρατουμένων.