Tα κατεχόμενα κάστρα της επαρχίας Κερύνειας.
Η βόρεια περιοχή της Κύπρου ήταν, φαίνεται, μαγνήτης έλξης για όλους τους κατακτητές σ΄όλους τους αιώνες, προ πάντων για τους Σαρακηνούς, που με τα πειρατικά τους καράβια προσέγγιζαν τις ακτές και ρήμαζαν τον τόπο. Γι’ αυτό στη βόρεια περιοχή, στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, μια σειρά από οχυρωμένα φρούρια χρησίμευαν για την άμυνα του τόπου.
Τρία ισχυρά φρούρια, του Αγίου Ιλαρίωνα, του Βουφαβέντο και της Καντάρας, δεσπόζουν στη βόρεια οροσειρά του νησιού. Μένει έκπληκτος ο άνθρωπος σήμερα βλέποντας τους τεράστιους ογκόλιθους που χρησιμοποιήθηκαν για το κτίσιμο τους πάνω σε απόκρημνους βράχους με τεχνικά μέσα πρωτόγονα. Ο κόπος όμως δικαιολογείται απόλυτα, αν σκεφτεί κανείς πως τα φρούρια αυτά ήταν παρατηρητήρια απ’ όπου μπορούσε κάποιος να κατοπτεύσει όχι μόνο την πεδιάδα της Μεσαορίας , αλλά και τα καράβια των Σαρακινών πολύ πριν φτάσουν στις Κερυνειώτικες ακρογιαλιές.
Όταν οι φρουροί διέκριναν τον εχθρό στο βάθος του ορίζοντα, έκαναν φωτεινά σινιάλα στ’ άλλα φρούρια και μ’ αυτό τον «οπτικό τηλέγραφο», όπως μπορούμε να τον ονομάσουμε, ειδοποιούσαν τους άλλους φρουρούς του ρηγάτου για τον κίνδυνο που πλησίαζε.
Άγιος Ιλαρίωνας
Σπουδαίο ρόλο στην άμυνα της περιοχής είχε καθ’ όλα τα χρόνια το φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνα κτισμένο σε μια βουνοκορφή ύψους 2.200 ποδιών. Το όνομα του το χρωστά στον Άγιο Ιλαρίωνα, ένα ερημίτη που έζησε τον 6ο αιώνα και ο οποίος, αναζητώντας την ειρήνη και την ανάπαυση, ήλθε στην Κύπρο και πέρασε σ’ αυτή την βουνοκορφή τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής του.
Αργότερα, κατά τον 16ο αιώνα, οι Βυζαντινοί έκτισαν εδώ εκκλησία αφιερωμένη στο όνομά του και αργότερα, μοναστήρι. Στα χρόνια όμως των Φράγκων, το όλο κτίσμα, συμπληρωμένο και ενισχυμένο μετατράπηκε σε φρούριο πανίσχυρο με επάλξεις, πολεμίστρες και δυνατούς προμαχώνες που, μαζί με τη φυσική προστασία που προσέφεραν οι φυσικοί βράχοι και οι κρημνοί, έκαμναν το κτίσμα απόρθητο. Αίθουσες για το στρατό και του φρουρούς, αποθήκες για τρόφιμα, οπλοθήκες, στάβλοι για τα άλογα, δεξαμενές για αποθήκευση νερού κρατούσαν ένα μεγάλο μέρος του φρουρίου.
Τα βασιλικά διαμερίσματα βρίσκονταν στην ψηλότερη ζώνη , στο χείλος του κρημνού. Στο παλάτι αυτό έρχονταν οι βασιλιάδες με τις ρήγαινες και τα παιδιά τους και με τους αυλικούς τους, για να προφυλαχτούν από φοβερές επιδημίες ή εχθρικές επιδρομές.
Για το κτίσιμο του φρουρίου εργάστηκαν χιλιάδες εργάτες, πρωτομάστορες, μηχανικοί που έβαζαν όλη τη δύναμη του μυαλού και του κορμιού τους, για να υποτάξουν τη σκληρή πέτρα και να στίσουν εκεί πάνω ένα από τα καλύτερα οχυρωματικά έργα της Μεσαιωνικής εποχής.
Βουφαβέντο
Η λέξη «Βουφαβέντο» είναι ιταλική και σημαίνει αυτός που αψηφά τους ανέμους. Και πολύ δικαιολογημένα έδωσαν αυτό όνομα στο φρούριο του Βουφαβέντο, γιατί οι άνεμοι που φυσούν σε κείνα τα ψηλά μέρη είναι δυνατοί και ορμητικοί.
Ό,τι απομένει σήμερα από το παλιό και απόρθητο φρούριο είναι μια ή δύο αίθουσες ερειπωμένες, που μοιάζουν με αετοφωλιά κτισμένη σε απρόσιτη βουνοκορφή.
Και όμως, στα χρόνια των Φράγκων ήταν πολυσύχναστο, παλάτι βασιλιάδων που το λάμπρυναν με την παρουσία τους οι ιππότες, ασφαλισμένο καταφύγιο σε δύσκολους καιρούς και ακόμα τόπος τιμωρίας, φυλακή για εξόριστους και επαναστάτες. Φαίνεται
Όμως πως ο πιο σημαντικός ρόλος του φρουρίου ήταν να χρησιμεύει σαν παρατηρητήριο.
Από την κορφή του μπορούσαν να παρακολουθούν τι γίνεται στις γύρω κορφές μα και στη θάλασσα, που απλώνεται μπροστά.
Ο φόβος των Σαρακηνών κουρσάρων τάραζε τον ύπνο του λαού και των αρχόντων σε όλα τα παλιά χρόνια.
Το Κάστρο της Κερύνειας
Πανέμορφη η μικρή επαρχία της Κερύνειας απλώνει νωχελικά κοντά στ’ ακροθαλάσσι, στους πρόποδες του Πενταδάκτυλου. Μικρή σε έκταση, η επαρχία μα πλούσια σε ιστορικό περιεχόμενο, με αμέτρητα μνημεία πολλών ιστορικών εποχών, δίνει η ίδια χειροπιαστή μαρτυρία για τις περιπέτειες και τους θανάσιμους κινδύνους που πέρασε ο τόπος μας στους περασμένους αιώνες. Κάστρα άπαρτα, πετρόκτιστα, μάρτυρες ευτυχισμένων μα και φοβερών στιγμών του παρελθόντος είναι το κάστρο της Κερύνειας.
Δεσπόζει του μικρού λιμανιού της πόλης, με τους τέσσερεις μεγάλους του πύργους, που συνδέουν τα ενδιάμεσα υπερύψηλα τείχη. Όταν βρεθείς στο εσωτερικό του, έχεις την εντύπωση ότι βρίσκεσαι σε παλιά ερειπωμένη πόλη…τόση απλοχωριά υπάρχει γύρω.
Είναι ένα κτίσμα ανθεκτικότατο από πέτρα σκληρή για ν’ αντέχει στην αλμύρα της θάλασσας και στις επιθέσεις των εχθρών , που το πολιορκούσαν κατά καιρούς από στεριά και θάλασσα. Και ήταν πραγματικά άπαρτο, αφού ποτέ ο εχθρός δεν μπόρεσε να το καταλάβει με έφοδο.
Ένα πλήθος από μεγάλες αίθουσες, ψηλοτάβανες, με παράθυρα να βλέπουν στο πέλαγος, στολισμένα με οικόσημα ευγενών δείχνει ότι το κάστρο δε χρησίμευε μόνο στην άμυνα της περιοχής, μα και σαν τόπος διαμονής πολλών ανθρώπων.
Η ιστορία του είναι αρχαιότατη. Πρωτοθεμελιώθηκε από τους Ρωμαίους ή Βυζαντινούς αυτοκράτορες. Πολλά ιστορικά πρόσωπα και πολλοί κατακτητές σύνδεσαν το όνομά τους με το κάστρο της Κερύνειας.
Οι Φράγκοι το ανακαίνισαν, πρόσθεσαν θαλάμους για τους ιππότες, τους ραγιάδες και τις οικογένειες τους. Οι Ενετοί επίσης το δυνάμωσαν περισσότερο, μα και αυτών η κυριαρχία ήταν προσωρινή, αφού στα 1570, τα χρυσοκέντητα φραγκοβενετσιάνικα φλάμπουρα αντικαταστάθηκαν από το κόκκινο μπαϊράκι του Ισλάμ.
Και η διαδοχή των κατακτητών συνεχίζεται.
Στα 1878, γνωρίζουμε ότι οι Άγγλοι αγόρασαν το νησί και η κυριαρχία τους κράτησε ως το 1960. Στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου κατά των Άγγλων, το κάστρο χρησίμευε ως φυλακή, όπου οι κατακτητές φυλάκιζαν πολλά παλληκάρια της οργάνωσης ΕΟΚΑ.
Στα 1960, όταν η Κύπρος ανακηρύχθηκε ως ανεξάρτητο κράτος, για πρώτη φορά κυμάτισε στο κάστρο η σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τα τελευταία χρόνια πρίν από την Τουρκική εισβολή , το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών, ντόπιων και ξένων, προσείλκυε η ειδική αίθουσα όπου ήταν εκτεθειμένο, αφού είχε ανελκυστεί και συναρμολογηθεί από ξένους επιστήμονες το ελληνικό καράβι, που βρέθηκε βυθισμένο στα ανοιχτά της Κερύνειας, σε απόσταση 800 μέτρων από το κάστρο.
Ήταν ένα εμπορικό καράβι του 4ου αιώνα π.Χ. και πολλά αγγεία, νομίσματα και ποικίλα σκεύη έχουν βρεθεί μέσα σ’ αυτό. Σήμερα, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες από την ανακάλυψή του, στέκεται ακόμη στο κάστρο της Κερύνειας για να θυμίζει στους Τούρκους εισβολείς τη γνήσια ελληνικότητα του τόπου, που θέλησαν να αρπάξουν βίαια.